برفک دهان را با نام کاندیدیازیس دهانی هم می‌شناسند. این بیماری نوعی عفونت است که در اثر رشد بیش از حد قارچ و باکتری‌ها در دهان ایجاد می‌شود. به این ترتیب، لکه‌های سفید یا زرد روی زبان و داخل دهان به‌وجود می‌آیند که گاهی با سوزش و کاهش حس چشایی همراه هستند. البته، این بیماری خطرناک نیست و درمان می‌شود؛ اما در صورت گسترش می‌تواند مشکل‌ساز شود. در این مطلب می‌خواهیم به‌طور کامل به این موضوع بپردازیم و اطلاعات مورد نیاز را در اختیار شما قرار دهیم.
برفک دهان چیست؟
برفک دهان بیشتر در نوزادان، سالمندان و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف دیده می‌شود و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها یا استروئیدها احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهد.
بر اساس مقالات منتشر شده، پزشک متخصص پس از مراجعه شما، با انجام یک سری از آزمایش‌ها مثل معاینه آندوسکوپی مری، معده و قسمت بالایی روده کوچک و در صورت وجود بافت‌های غیرمعمول، بیوپسی را پیشنهاد می‌کند تا درنهایت متوجه شود که کدام باکتری یا قارچ باعث بروز این عوارض شده است.Mayo Clinic
در جدول زیر می‌توانید اطلاعات کامل مربوط به برفک دهان را به‌صورت خلاصه ببینید:
| نام علمی بیماری | Oral Thrush |
| عامل اصلی ایجادکننده بیماری | قارچ کاندیدا آلبیکنس |
|
اصلی‌ترین علائم |
· لکه‌های سفید و کرمی روی زبان، گونه، لثه، گلو
· سوزش و درد · مشکل در بلع |
|
گروه‌های در خطر |
· نوزادان
· سالمندان · افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف |
|
عوامل تشدید کننده |
· افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای
· استرس · مصرف داروهای خاص |
|
انتقال از طریق |
· تماس مستقیم
· استفاده از وسایل شخصی مشترک · در نوزادان به دلیل خوردن شیر مادر |
|
روش‌های درمان |
· داروهای ضدقارچ
· رعایت بهداشت دهان · اصلاح کردن رژیم غذایی |
|
روش‌های پیشگیری |
· رعایت بهداشت دهان و دندان
· استفاده نکردن از وسایل شخصی مشترک · تقویت کردن سیستم ایمنی بدن |
چرا برفک دهان باید جدی گرفته شود؟
برفک دهان اگرچه در افراد سالم معمولا بدون عارضه و خفیف است، اما نباید آن را بی‌اهمیت دانست؛ زیرا این عفونت در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف می‌تواند خطرناک شود و با ورود قارچ‌ها به جریان خون، به سایر اندام‌ها مانند مغز، قلب و کبد آسیب برساند. گسترش قارچ در بدن ممکن است باعث عفونت‌های جدی شود. بنابراین، تشخیص، درمان بهموقع و پیشگیری از بروز این مشکل، به‌‌ویژه در افراد آسیب‌پذیر، اهمیت زیادی دارد.
علل و عوامل ایجاد برفک دهان
عوامل زیادی وجود دارند که باعث بروز برفک در دهان می‌شوند. ما در اینجا به چند نمونه از آن‌ها پرداخته‌ایم و نکات مورد نیاز را برایتان آورده‌ایم:
- عفونت‌های قارچی (کاندیدا): قارچ کاندیدا آلبیکانس به‌صورت طبیعی در دهان وجود دارد؛ اما وقتی سیستم ایمنی ضعیف می‌شود یا تعادل بدن به‌هم بخورد، این قارچ بیش از حد رشد می‌کند. به همین دلیل باعث بروز برفک می‌شود.
- ضعف سیستم ایمنی بدن: وقتی سیستم ایمنی بدن ضعیف شود، کنترل رشد قارچ‌ها دشوار خواهد شد. در این شرایط، قارچ کاندیدا تکثیر پیدا می‌کند و بروز عفونت‌هایی مانند برفک دهان را به دنبال خواهد داشت.
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای استروئیدی: مصرف طولانی آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای استروئیدی (مثل داروهای آسم) می‌تواند فلور طبیعی دهان را از بین ببرد. این موضوع به قارچ کاندیدا اجازه رشد و تکثیر می‌دهد و زمینه را برای ابتلا به برفک دهان فراهم خواهد کرد.
- دیابت و بیماری‌های مزمن: در افراد مبتلا به دیابت، بزاق دهان حاوی مقادیر بالایی قند است. این شرایط، محیط مناسبی برای تغذیه و رشد بیش از حد قارچ کاندیدا فراهم می‌کند و احتمال بروز برفک دهان را افزایش می‌دهد.
- عوامل مرتبط با تغذیه (کمبود ویتامین‌ها، مصرف زیاد شکر): کمبود ویتامین‌هایی مانند B12، آهن و فولات باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن می‌شود. این ضعف دفاعی، کنترل رشد قارچ‌ها را مختل می‌کند و زمینه را برای عفونت‌هایی مانند برفک دهان مهیا خواهد ساخت.
- استرس و تغییرات هورمونی: استرس طولانی باعث ترشح زیاد هورمون کورتیزول از غدد فوق‌کلیوی می‌شود. کورتیزول سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند و سطح قند خون را بالا می‌برد. به این ترتیب، محیط برای رشد قارچ کاندیدا آماده می‌شود و احتمال ابتلا به برفک دهان بالاتر خواهد رفت.
- دخانیات و مصرف الکل: مصرف دخانیات و الکل باعث تحریک و التهاب مخاط دهان می‌شود و در نتیجه، خطر ابتلا به برفک دهان را افزایش می‌دهد.
- استفاده از دندان مصنوعی یا دیگر وسایل دهانی: استفاده از دندان مصنوعی یا وسایل دندانپزشکی آلوده بدون رعایت بهداشت مناسب، محیطی مرطوب و مساعد برای رشد قارچ کاندیدا فراهم می‌کند. این شرایط می‌تواند خطر ابتلا به برفک دهان را افزایش دهد.
علائم و نشانه‌های برفک دهان
برفک دهان علائم و نشانه‌های مختلفی دارد که با مشاهده آن‌ها می‌توانید به راحتی متوجه بروز این عارضه شوید. ما در اینجا به برخی از این علائم اشاره خواهیم کرد:
- لکه‌های سفید یا کرم‌رنگ در داخل دهان: اولین علامت ایجاد برفک، بروز لکه‌های سفید یا زرد روی زبان، لوزه‌ها، لثه‌ها یا لب‌هاست که نشان می‌دهد قارچ کاندیدا در دهان بیش از اندازه رشد کرده است.
- درد و سوزش هنگام خوردن یا نوشیدن: برفک دهان باعث سوزش و درد در دهان می‌شود و این موضوع می‌تواند هنگام خوردن، صحبت کردن یا لمس کردن، بسیار آزاردهنده باشد.
- خارش و تورم در داخل دهان: به دلیل عفونت قارچی کاندیدا آلبیکنس، خارش و تورم نیز ایجاد می‌شود.
- خشکی دهان و بوی بد دهان: به دلیل عفونت قارچی، خشکی دهان و به دنبال آن بوی بد دهان ایجاد می‌شود. این موضوع به دلیل کاهش تولید بزاق و رشد باکتری‌های مضر است.
- سوزش هنگام مسواک زدن و استفاده از دهانشویه: این موضوع را هم می‌توانیم از علائم برفک دهان در نظر بگیریم که دلیل اصلی آن، حساس شدن مخاط دهان است.
- خونریزی در نواحی آسیب‌دیده: در نواحی آسیب‌دیده خونریزی نیز دیده می‌شود. این عفونت قارچی بافت‌های دهان را حساس و آسیب‌پذیر می‌کند و تماس یا آسیب به این نواحی ممکن است باعث خونریزی شود.
- در موارد شدید، ایجاد زخم‌های دهانی: در موارد شدید ممکن است برفک دهان، باعث بروز زخم‌هایی در دهان شود که نشان‌دهنده رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکنس است.
تفاوت برفک دهان با سایر بیماری‌های دهانی مانند تبخال، آفت‌ها یا زخم‌های عفونی
آفت دهان از مشکلاتی است که افراد زیادی به آن دچار می‌شوند. همچنین، یک سری مشکلات دیگر مثل تبخال و زخم‌های عفونی هم وجود دارند که در دسته بیماری‌های مربوط به دهان قرار می‌گیرند. در جدول زیر می‌توانید تفاوت‌های اصلی برفک و دیگر بیماری‌های را ببینید:
| ویژگی‌ها | زخم‌های عفونی | تبخال دهان | آفت دهان | برفک دهان |
|
علت |
عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی | ویروس هرپس (ویروسی، قابل‌انتقال) | استرس، آسیب‌های دهانی، کمبود تغذیه‌ای | رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکنس |
|
ظاهر |
التهاب، تورم، درد، شکل‌های متنوع زخم | زخم‌های دردناک، کوچک و برجسته روی لب‌ها و اطراف دهان | زخم‌های کوچک و کم‌عمق با حاشیه قرمز | لکه‌های سفید یا کرم‌رنگ کمی برجسته |
| مکان | هر نقطه‌ای از دهان | لب‌ها و اطراف دهان | بافت نرم داخل دهان یا پایه لثه | زبان، داخل دهان و گلو |
| درمان | آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضدویروسی | داروهای ضدویروسی | خودبه‌خودی یا داروهای ضدالتهاب | داروهای ضدقارچ |
درمان برفک دهان
برای درمان برفک دهان ابتدا می‌توانید شستشوی دهان با آب نمک را امتحان کنید. برای این منظور کافی است نصف قاشق چای‌خوری نمک را در یک فنجان آب حل کنید و دهان خود را با آن بشویید. رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان، تعویض مرتب مسواک و ضدعفونی صحیح دندان مصنوعی با مشورت دندانپزشک نیز بسیار مهم است.
درمان‌های پزشکی با توجه به سن، وضعیت سلامت و شدت عفونت متفاوت هستند؛ معمولا داروهای ضدقارچ به‌صورت خوراکی یا محلول دهانی برای بزرگسالان و کودکان تجویز می‌شوند. نوزادان داروی ضدقارچ ملایم دریافت می‌کنند و برای مادران شیرده ممکن است کرم ضدقارچ برای جلوگیری از انتقال تجویز شود.
پیشگیری از برفک دهان
متن جایگزین: پیشگیری از برفک دهان
هرکسی در صورت بروز مشکلاتی مثل برفک دهان می‌تواند با مراجعه به مراکزی که خدمات دندانپزشکی قسطی را ارائه می‌دهند، درمان خود را انجام دهد. اما همیشه پیشگیری بهتر از درمان است و یک سری روش‌ها برای این کار وجود دارند. در ادامه به این روش‌های پیشگیری اشاره خواهیم کرد:
رعایت بهداشت دهان و دندان
مسواک زدن منظم و استفاده از نخ دندان به پاک‌سازی پلاک‌ها و باکتری‌ها کمک می‌کند. همچنین، شستشوی دهان با دهانشویههای ضدعفونی‌کننده باعث کاهش میکروب‌ها و جلوگیری از رشد قارچ‌ها می‌شود و در حفظ سلامت دهان و پیشگیری از برفک دهان نقش موثری دارد.
رژیم غذایی سالم
مصرف غذاهای سرشار از ویتامین‌ها و مواد مغذی مانند میوه‌ها و سبزیجات، به تقویت سیستم ایمنی و سلامت دهان کمک می‌کند. کاهش مصرف شکر و غذاهای فرآوریشده نیز از رشد قارچ کاندیدا جلوگیری می‌کند و احتمال ابتلا به برفک دهان را کاهش می‌دهد.
حفظ سیستم ایمنی بدن
خواب کافی، ورزش منظم و کاهش استرس باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شوند. رعایت نکات بهداشتی در مصرف داروها نیز اهمیت دارد تا تعادل میکروبی بدن حفظ شود و پیشگیری از رشد قارچ‌های بیماری‌زا انجام گیرد.
مراقبت از دندان‌های مصنوعی
تمیز نگه داشتن دندان‌های مصنوعی و استفاده از مواد ضدقارچ مخصوص، از رشد قارچ‌ها روی آن‌ها جلوگیری می‌کند و خطر ابتلا به برفک دهان را کاهش می‌دهد.
عدم مصرف دخانیات و الکل
سیگار و الکل باعث تحریک مخاط دهان و کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها می‌شوند؛ بنابراین، ترک آن‌ها برای پیشگیری از برفک دهان بسیار موثر است.
مراجعه به پزشک و دندانپزشک برای چکاپ منظم
معاینات دوره‌ای به تشخیص زودهنگام مشکلات دهان کمک می‌کنند و مانع پیشرفت بیماری‌ها می‌شوند. ناگفته نماند که مشاوره رایگان دندانپزشکی در واتساپ که میخک ارائه کرده است، امکان پرسش و دریافت راهنمایی سریع را برای شما فراهم می‌کند.
برفک دهان در گروه‌های خاص
برفک دهان در گروه‌های خاص می‌تواند به دلایل متفاوتی ایجاد شود که باید مورد توجه قرار گیرند. در ادامه با گروه‌های مختلفی که بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند، آشنا خواهیم شد:
برفک دهان در نوزادان و کودکان
برفک دهان در نوزادان با لکه‌های سفید روی زبان و داخل گونه‌ها ظاهر می‌شود و ممکن است بی‌قراری و تغذیه نامناسب آن‌ها را به دنبال داشته باشد. درمان این عارضه اغلب با داروهای ضدقارچ ملایم امکان‌پذیر است و باید به دقت زیر نظر پزشک انجام گیرد تا از گسترش عفونت جلوگیری شود.
برفک دهان در سالمندان
سالمندان به‌دلیل کاهش توانایی سیستم ایمنی و استفاده از پروتزهای دندانی بیشتر در معرض برفک دهان قرار دارند. عدم رعایت بهداشت می‌تواند محیط مناسبی برای رشد قارچ فراهم کند و منجر به ایجاد برفک شود.
برفک دهان در افراد با سیستم ایمنی ضعیف
افرادی که به HIV/AIDS مبتلا هستند یا داروهای سرکوب‌کننده ایمنی مصرف می‌کنند، در خطر بالای ابتلا به برفک دهان خواهند بود. سیستم ایمنی ضعیف قادر به کنترل رشد قارچ کاندیدا نیست و نیاز به مراقبت ویژه دارد.
برفک دهان در بیماران دیابتی
دیابت کنترل‌نشده باعث افزایش قند در بزاق می‌شود و رشد قارچ کاندیدا را راحت‌تر می‌کند. کنترل دقیق قند خون و رعایت بهداشت دهان از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری و درمان برفک در بیماران دیابتی هستند.
مراقبت‌های پس از درمان برفک دهان
رعایت بهداشت دهان و دندان از جمله مسواک زدن منظم، استفاده از نخ دندان و شستشوی دهان با محلول‌های ضدعفونی‌کننده ضروری است. همچنین، تعویض مرتب مسواک و ضدعفونی کردن دندان‌های مصنوعی (در صورت استفاده)، کمک بزرگی به عدم ابتلای مجدد خواهد کرد.
پیگیری درمان و انجام معاینات منظم توسط دندانپزشک برای اطمینان از بهبودی کامل و جلوگیری از عود بیماری اهمیت دارد. همچنین، تغذیه صحیح و مصرف مکمل‌های ویتامینی نیز به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند و نقش موثری در پیشگیری از عفونت‌های قارچی دارد.
لازم به ذکر است که کاهش مصرف قند و غذاهای فرآوریشده، ترک دخانیات و پرهیز از مصرف الکل، از عوامل موثر در جلوگیری از عود برفک دهان به‌حساب می‌آیند. با توجه به تعرفه دندانپزشکی ۱۴۰۴ که ممکن است کمی بالا باشد، رعایت این نکات باعث حفظ سلامت دهان و کاهش احتمال عفونت‌های قارچی بیشتر در آینده می‌شود.
نتیجه‌گیری
تشخیص و درمان بهموقع برفک دهان و دیگر مشکلات مثل تلخی دهان برای جلوگیری از پیشرفت عفونت و عوارض جدی اهمیت زیادی دارد. رعایت نکات بهداشتی مانند مسواک زدن مرتب، استفاده از نخ دندان، شستشوی دهان با دهانشویههای ضدعفونی‌کننده و مراقبت از دندان‌های مصنوعی، کلید حفظ سلامت دهان هستند.
همچنین، تغییر در رژیم غذایی و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای (مانند دیابت)، نقش مهمی در پیشگیری دارند. توجه به این نکات، زندگی راحت‌تر و بدون درد را برای شما به ارمغان می‌آورد. دندانپزشکی میخک با ارائه خدمات تخصصی، مشاوره و درمان بهموقع، همراه شما در حفظ سلامت دهان و پیشگیری از عود مجدد برفک دهان است.
