روت‌کانال یا درمان ریشه دندان، روشی برای رفع عفونت پالپ موجود در کانال‌های ریشه است. قسمتی از دندان که در زیر خط لثه قرار دارد ریشه نامیده می‌شود. این قسمت ممکن است در طی پوسیدگی دندان یا ضربه، توسط باکتری‌هایی که به دندان حمله می‌کنند آسیب ببیند.
خوشبختانه درمان ریشه دندان روشی دردناک نیست و می‌تواند دندانی‌که باید به‌طور‌کامل کشیده شود را نجات دهد. در ادامه به جزئیات بیشتری از نحوه انجام آن اشاره خواهیم کرد.
ریشه دندان چیست و چه کارایی دارد؟
هرکدام از دندان‌ها، از دو بخش تاج و ریشه تشکیل شده‌اند. تاج بالای لثه است، درحالی‌که ریشه در زیر آن قرار دارد. ریشه به چسباندن دندان به فک کمک می‌کند. در داخل ریشه فضاهای باریکی به نام کانال وجود دارند. اصولا دندان‌های جلویی فقط یک کانال ریشه و دندان‌های آسیاب دو تا چهار کانال ریشه دارند.
داخل تاج و ریشه، پالپ است. پالپ بافت حساسی است که به کمک عروق خونی خود اکسیژن و مواد مغذی را برای دندان فراهم می‌کند. همچنین اعصاب موجود در پالپ کمک می‌کنند تا هرگونه درد احساس شود. معمولا ابتدا پالپ موجود در تاج دندان عفونی می‌شود. سپس در صورت عدم تخلیه عفونت و پُرکردن دندان، این مشکل به ریشه دندان گسترش پیدا می‌کند.
در صورت عفونی شدن پالپ ریشه، کل این فضا باید ضدعفونی شود. در غیر این صورت، خطر افتادن زودرس دندان و حتی گسترش عفونت به بافت لثه و استخوان فک بیمار را تهدید می‌کند. به‌همین‌دلیل، اقدام به‌‌موقع برای درمان ریشه دندان اهمیت زیادی دارد.
مراحل درمان ریشه دندان چیست؟
اصولا درمان ریشه دندان زمانی لازم است که عکس‌برداری با اشعه ایکس دندان نشان دهد که پالپ توسط عفونت باکتریایی آسیب دیده است. در این شرایط، دنداپزشک به ترتیب به سراغ مراحل زیر می‌رود:
- ماده بی‌حسی را برای بی‌حس کردن دندان عفونی و لثه مجاور آن تزریق می‌کند. این کار به حفظ آرامش شما کمک می‌کند. البته ممکن است باعث ایجاد احساس خواب‌آلودگی شود. به‌همین‌دلیل، ممکن است نتوانید بلافاصله پس از درمان رانندگی کنید.
- یک تکه لاستیک نازک و قابل انعطاف را روی دندان عفونی و لثه‌های مجاور آن قرار می‌دهد. در واقع یک سد دندانی است که سطح دندان شما را در طول درمان خشک نگه می‌دارد.
- با دریل یک سوراخ کوچک در تاج دندان شما ایجاد تا بتواند به پالپ دندان برسد.
- از ابزارهای کوچک دندانپزشکی برای برداشتن اعصاب، رگ‌های خونی و بافت‌های عفونی و آسیب‌دیده داخل پالپ دندان استفاده می‌کند.
- پس از پاکسازی پالپ، اتاقک پالپ و کانال‌های ریشه را تمیز و ضدعفونی می‌کند.
- محفظه خالی پالپ و کانال‌های ریشه را با مواد انعطاف‌پذیر و لاستیکی به نام گوتاپرکا پر می‌کند.
- فضای خالی‌شده ایجاد شده در تاج دندان را نیز با مواد مخصوص پرکننده دندان مهروموم می‌کند. این کار از ورود مجدد باکتری به دندان شما جلوگیری می‌کند.
- در مرحله آخر، برای محافظت بیشتر یک روکش روی دندان درمان‌شده قرار می‌دهد. روکش دندان معمولا به‌صورت سفارشی ساخته می‌شوند.
انواع درمان ریشه دندان کدام است؟
بسته به وضعیت سلامت دندان، آناتومی کانال ریشه و ابزاری که دندانپزشک برای تمیز کردن کانال‌های ریشه استفاده می‌کند. انواع روش برای درمان وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
پالپوتومی و پالپکتومی
پالپوتومی شامل برداشتن بخش کوچکی از پالپ تاج دندان است، درحالی‌که پالپ ریشه‌ها در جای خود باقی می‌مانند. اما پالپکتومی شامل برداشتن کامل پالپ عفونی تاج و ریشه است. بنابراین، اگر همزمان بافت تاج و ریشه دندان عفونی شده باشند، باید پالپکتومی انجام شود.
عصب‌کشی دندان
این روش درمان ریشه دندان، برای دندان‌هایی که به‌شدت عفونی یا پوسیده شده‌اند و با پُرکردن نمی‌توان آنها را درمان کرد، مفید است. در طی عصب کشی دندان، دندانپزشک با ایجاد یک سوراخ کوچک فضای داخلی دندان را می‌تراشد تا پالپ ملتهب و عفونی را بیرون بکشد. سپس کانال‌های ریشه را تمیز و مهروموم می‌کند. مطمئنا تبحر زیاد دندانپزشک برای تمیز کردن کانال‌ها و کشیدن ریشه دندان، مانع از درمان مجدد ریشه می‌شود.
جراحی آپیکوکتومی
آپیکوکتومی که به‌عنوان میکروجراحی ریشه نیز شناخته می‌شود، اغلب برای برداشتن نوک ریشه دندان و بافت اطراف آن استفاده می‌شود. در طی آن، دندانپزشک بافت لثه نزدیک دندان را باز می‌کند تا عفونت ریشه دندان را آشکار کند. سپس بافت آسیب‌دیده را همراه با قسمت کوچکی از نوک ریشه جدا می‌کند. در نهایت، از ماده پرکننده انتهای ریشه برای پُرکردن بخش خالی‌شده استفاده می‌کند تا از عفونت مجدد ریشه جلوگیری کند.
درمان مجدد کانال ریشه
اگر به‌دلیل پیچیده بودن آناتومی کانال‌های ریشه، تمیز کردن آنها دشوار باشد یا بعد از درمان ریشه دندان به‌خوبی از دندان ترمیم‌شده محافظت نشود، احتمال اینکه نیاز به درمان مجدد باشد زیاد است.
ابتدا دندانپزشک سعی می‌کند مواد پرکننده کانال ریشه که قبلا قرار داده شده‌اند را با ابزارهایی خاصی تخلیه کند. سپس عفونت باقی‌مانده را پاک و در نهایت دندان را دوباره مهروموم می‌کند. معمولا درمان مجدد کانال ریشه 90 دقیقه طول می‌کشد.
درمان ریشه با لیزر واترلیز
گاهی دندانپزشک بدون استفاده از دریل یا چاقوی جراحی و به کمک لیزر واترلیز ریشه دندان شما را درمان می‌کند. این نوع لیزر، آب، هوا و انرژی را برای کاهش میکروارگانیسم‌ها ترکیب و با تابش امواج عمیق‌ترین و غیرقابل دسترس‌ترین نواحی ریشه‌ها را تمیز می‌کند. به‌همین‌دلیل، در مقایسه با سایر درمان‌های ریشه روشی راحت‌تر و با درد کمتری است. معمولا در طی یک جلسه نیز تکمیل می‌شود.
بنابراین با توجه به اینکه هیچ‌چیز به‌خوبی یک دندان طبیعی عمل نمی‌کند، درمان ریشه باعث نجات دندان و از بین بردن درد آن می‌شود. مطمئنا مشورت با دندانپزشک متخصص درمان ریشه (اندودنتیست)، اطلاعات دقیق‌تری در مورد بهترین روش درمان ریشه دندان در اختیار شما خواهد گذاشت.
