پوسیدگی دندان یکی از مشکلات رایج دهان و دندان است که تمامی افراد در سنین مختلف را درگیر می‌کند. پوسیدگی دندان از سطح کم آغاز می‌شود و در ادامه به شکل حفره و سوراخ در می‌آید. بی‌توجهی نسبت به این مشکل می‌تواند با از بین رفتن کامل دندان همراه شود که در این صورت باید دندان کشیده شود. البته پوسیدگی با احساس درد و ناراحتی همراه است که پس از مشاهده علائم پوسیدگی دندان باید به دندانپزشکی مراجعه کنید. در این مطلب از مجله دندانپزشکی میخک هم قصد داریم تا علائم، انواع، عوارض، درمان و پیشگیری از پوسیدگی دندان را بررسی کنیم؛ پس تا انتها همراه ما باشید.
پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان (Tooth Decay) مشکلی است که در طی آن، مینای دندان تخریب شده و از بین می‌رود. مینا، لایه بیرونی دندان است که سلول زنده ندارد و وظیفه محافظت از لایه‌های داخلی دندان را بر عهده می‌گیرد. دومین لایه دندان هم عاج نام دارد که در پی خرابی مینای دندان، عاج بی‌دفاع می‌ماند و دندان‌ها نسبت به غذای سرد و گرم حساس می‌شوند. بخش داخلی دندان هم پالپ نام دارد که حاوی رگ‌های خونی، اعصاب و بافت همبند دندان است. اگر شدت پوسیدگی زیاد باشد، به بخش پالپ هم می‌رسد.
در مجموع، پوسیدگی دندان از لایه‌های اولیه آغاز شده و رفته رفته شدت می‌یابد. این مشکل ارتباطی با سن و جنسیت ندارد و به همین دلیل، کودکان نیز با مشکل پوسیدگی دندان درگیر خواهند شد.
علائم پوسیدگی دندان کدام است؟
علائم پوسیدگی دندان شامل نشانه‌های مختلفی است که نوع و شدت آن‌ها با سطح پوسیدگی در ارتباط خواهد بود. مثلا هرچه پوسیدگی‌های دندان بیشتر شود، احساس درد و ناراحتی نیز افزایش می‌یابد. به طور کلی از جمله مهم‌ترین علائم پوسیدگی دندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد مداوم دندان
- حساسیت دندان به غذاهای گرم، سرد یا شیرین
- بروز لکه‌های سفید یا تیره روی دندان‌ها
- بوی بد دهان
- ایجاد حفره‌های دندانی
- گیر کردن مواد غذایی در دندان‌ها
- آبسه دندان همراه با درد، ورم صورت یا تب
- سخت شدن گاز زدن برخی غذاها
- پاره شدن نخ دندان
انواع پوسیدگی دندان
اکنون به این سوال می‌رسیم که پوسیدگی دندان چیست؟ پوسیدگی دندان انواع مختلفی دارد که می‌توان آن‌ها را در ۶ سطح یا کلاس مختلف طبقه‌بندی کرد. در ادامه این بخش، ۶ کلاس پوسیدگی دندان شرح داده شده‌اند.
کلاس ۱: پوسیدگی سطحی و قابل مشاهده
در این حالت، پوسیدگی‌ها قابل مشاهده هستند و دندانپزشک می‌تواند آن‌ها را به راحتی ببیند. این پوسیدگی برای دندان‌های عقب، روی سطح جویدنی دندان اتفاق می‌افتد. در دندان‌های جلو هم سطح جلویی یا عقبی دندان دچار پوسیدگی سطحی قابل مشاهده می‌شود.
کلاس ۲: پوسیدگی سطحی و غیر قابل مشاهده
این پوسیدگی به شکل حفره‌هایی است که در دندان‌های عقب مانند آسیاب و پره مولر روی می‌دهد و نمی‌توان آن‌ها را از بیرون مشاهده کرد. زمانی که شما به دندانپزشک مراجعه می‌کنید، ابتدا برای شما عکس‌برداری تجویز می‌کند تا مشکلات و پوسیدگی‌های غیر قابل مشاهده دندان‌ها مشخص شوند.
کلاس ۳: پوسیدگی بین دندانی
این پوسیدگی نیز حالتی است که بین دندان‌های جلو پوسیده می‌شوند، اما لبه دندان‌ها همچنان سالم هستند. در واقع سطحی که با آن غذا را گاز می‌زنید، سالم می‌مانند و بین دندان‌ها پوسیده می‌شوند. در ضمن، پوسیدگی بین دندان را هم معمولا نمی‌توان با چشم مشاهده کرد.
کلاس ۴: پوسیدگی دندان تا لبه
زمانی که پوسیدگی کلاس ۳ یعنی بین دندانی، گسترش پیدا می‌کند؛ علاوه بر بین دندان‌های جلو، لبه دندان‌ها را نیز درگیر می‌کند. در واقع هم لبه دندان‌ها هم بین دندان‌های جلو دچار پوسیدگی می‌شوند.
کلاس ۵: پوسیدگی تا خط لثه
این پوسیدگی با نام پوسیدگی دندان از کنار لثه هم معروف است و می‌تواند دندان‌های جلو و عقب را درگیر کند. در این حالت حفره‌هایی نزدیک خط لثه و در قسمت جلویی یا پشتی دندان‌ها به وجود می‌آید. دقت داشته باشید که این نوع پوسیدگی ممکن است منجر به بروز بیماری‌های لثه شود.
کلاس ۶: پوسیدگی گسترده
کلاس شش پوسیدگی دندان در سطح بالایی دندان‌ها اتفاق می‌افتد که می‌توان در دندان‌هایی جلویی یا دندان‌های عقبی باشد.
پوسیدگی دندان، چگونه ایجاد می‌شود؟
علت پوسیدگی دندان را می‌توان ایجاد پلاک دندانی معرفی کرد. پلاک در واقع یک لایه شفاف و چسبناک است که روی دندان‌ها را پوشش می‌دهد. این پلاک دندانی در اثر مصرف زیاد مواد غذایی حاوی قند و نشاسته روی دندان‌ها قرار می‌گیرد. استفاده اصولی و درست از مسواک و نخ دندان می‌تواند این پلاک‌ها را از بین ببرد؛ اما عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، موجب باقی ماندن پلاک روی سطح دندان‌ها می‌شود.
در ادامه، باکتری‌های دهان و دندان از این پلاک‌ها تغذیه می‌کنند و در نهایت پلاک‌ها سخت شده و به جرم دندان تبدیل می‌شوند. این پلاک‌ها و جرم تشکیل شده در اثر آن‌ها، حاوی اسیدهایی هستند که رفته رفته مینای دندان را فرسوده می‌کنند و موجب از بین رفتن مینا و پوسیدگی دندان می‌شوند. پس علت پوسیدگی دندان همین پلاک‌ها و اسید موجود در آن‌ها است.
پوسیدگی دندان عقل
معمولا دندان‌های عقل بیشتر در معرض پوسیدگی قرار دارند؛ چراکه در بخش انتهایی دهان و فک هستند و به خوبی مسواک کشیده نمی‌شوند. در واقع پلاک‌ها در سطح دندان و حفره و شیارها باقی می‌مانند و دندان‌ها پوسیده می‌شوند. معمولا پس از پوسیدگی دندان عقل، پزشک جراحی و کشیدن این دندان را تجویز می‌کند و در بعضی موارد باید هزینه جراحی دندان عقل را بپردازید.
پوسیدگی دندان زیر روکش
برخی افراد به اشتباه تصور می‌کنند که پس از روکش کردن دندان‌ها، احتمال پوسیدگی آن‌ها وجود ندارد؛ در حالی که این‌طور نیست. دندان‌ها پس از روکش کردن نیز ممکن است دچار پوسیدگی شوند؛ به ویژه در افرادی که بهداشت دهان و دندان را به خوبی و به شیوه اصولی رعایت نمی‌کنند. در این حالت، دندان زیر روکش دچار حفره و خرابی می‌شود و مجددا باید فرایندهای درمان پوسیدگی دنبال شوند.
پوسیدگی پشت دندان جلو
همانند دندان‌های عقبی، احتمال بروز پوسیدگی در دندان‌هایی جلویی نیز وجود دارد. معمولا این پوسیدگی از بخش پشتی دندان آغاز می‌شود و به سمت جلو پیشرفت می‌کند. پوسیدگی دندان‌های جلویی نیز باید به سرعت درمان شوند تا پیشرفت نکنند. یک نکته دیگر درباره پوسیدگی دندان‌های جلویی، تاثیر نامطلوب آن‌ها در لبخند و زیبایی ظاهری دندان‌های شما است. همین مشکل، حساسیت نسبت به پوسیدگی دندان‌های جلو را افزایش می‌دهد.
پوسیدگی مجدد دندان عصب کشی شده
متاسفانه احتمال بروز پوسیدگی پس از عصب‌کشی دندان هم وجود دارد. البته این حالت تنها زمانی روی می‌دهد که عفونت و پوسیدگی اولیه دندان به طور کامل تخلیه نشده باشد. در واقع بخشی از پوسیدگی اولیه دندان باقی می‌ماند، مجددا شروع به پیشرفت می‌کند و عفونت دندان باز می‌گردد. در این حالت نیز باید برای درمان مجدد پوسیدگی به پزشک مراجعه کنید.
چگونه از پوسیدگی دندان جلوگیری کنیم؟
رعایت برخی نکات ساده می‌تواند باعث جلوگیری از پوسیدگی دندان شود. در واقع با رعایت این نکات می‌توانید احتمال پوسیدگی در دندان‌ها را کاهش دهید که این نکات به شرح موارد زیر است:
- رعایت بهداشت دهان و دندان: حداقل دو بار در روز و هر بار به مدت حداقل ۳ دقیقه مسواک بزنید. همچنین پس از وعده‌های غذایی از نخ دندان استفاده کنید تا هیچ ماده غذایی بین دندان‌ها باقی نماند.
- استفاده از فلوراید: از خمیر دندان و دهان‌شویه حاوی فلوراید استفاده کنید؛ چراکه این ماده با تقویت مینای دندان، احتمال بروز پوسیدگی‌های دندان را کاهش می‌دهد.
- کاهش مصرف شیرینی: مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی مقادیر زیاد قند و اسید را کاهش دهید. در عوض، مصرف غذاهای حاوی کلسیم و فسفر را جایگزین کنید تا مینای دندان‌ها تقویت شوند.
- نوشیدن آب: برای کاهش احتمال پوسیدگی دندان‌ها، در طول روز به میزان کافی آب بنوشید. آب دهان را شستشو می‌دهد تا باکتری‌های عامل پوسیدگی دندان کمتر شوند.
- مراجعه منظم به دندانپزشکی: هر ۶ ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه کنید تا وضعیت دندان‌های شما بررسی شوند. درمان به موقع پوسیدگی دندان، مانع از بروز آسیب‌ها و عوارض پوسیدگی خواهد شد.
- جرم‌گیری دندان‌ها: همان‌طور که گفته شد، پلاک‌ها پس از سخت شدن به جرم تبدیل شده و موجب پوسیدگی می‌شوند. جرم گیری دندان این پلاک‌های سطحی را از بین می‌برد و از بروز پوسیدگی جلوگیری می‌کند.
راه‌های درمان پوسیدگی دندان چیست؟
روش‌های مختلفی برای درمان پوسیدگی دندان‌ها وجود دارد. در واقع پزشک با بررسی میزان پوسیدگی و مشکلات ناشی از آن، یک روش درمان مناسب را انتخاب می‌کند. دقت داشته باشید که تمامی این روش‌های درمان باید توسط دندانپزشک انجام شود. شما نیز می‌توانید با بررسی تعرفه دندانپزشکی ۱۴۰۳ از قیمت هر یک از این درمان‌ها آگاه شوید. در ادامه این بخش، مهم‌ترین روش‌های درمان پوسیدگی‌های دندان معرفی شده‌اند.
فلوراید تراپی
فلوراید تراپی، برای پوسیدگی دندان در مراحل ابتدایی یا جلوگیری از افزایش پوسیدگی انجام می‌شود. در این روش دندانپزشک ژل، لاک، فوم یا محلول فلوراید را روی دندان‌ها قرار می‌دهد. این ماده معدنی، مینای دندان را تقویت می‌کند تا از گسترش پوسیدگی در مراحل ابتدایی جلوگیری شود.
پر کردن دندان
پر کردن یکی از روش‌های متداول برای درمان پوسیدگی دندان است که برای دندان‌های جلویی و عقبی کاربرد دارد. ابتدا پزشک بخش‌های پوسیده و خراب دندان را می‌تراشد. زمانی که عفونت از بین رفت، بخش‌های خالی را با کامپوزیت یا آمالگام پر می‌کند. سپس مواد را شبیه به ساختار قبلی دندان، شکل می‌دهد.
درمان ریشه و عصب کشی
اگر شدت پوسیدگی به اندازه‌ای باشد که به پالپ دندان آسیب بزند؛ پزشک عصب‌کشی دندان را تجویز می‌کند. روش عصب‌کشی که با نام درمان کانال ریشه هم معروف است، با بی‌حسی آغاز می‌شود. در ادامه پزشک ناحیه پالپ و کانال ریشه را از عفونت پاک می‌کند. در انتها نیز کانال را با یک ماده مخصوص پر می‌کند و روی آن یک تاج قرار می‌دهد.
کشیدن دندان
اگر شدت پوسیدگی به حدی برسد که دندان به طور کامل از دست رفته باشد، پزشک کشیدن دندان را تجویز می‌کند. در واقع در این مرحله دیگر امکان ترمیم دندان با هیچ روش دیگری وجود ندارد و تنها راه، کشیدن دندان آسیب دیده است. البته بعدا می‌توان دندان را با ایمپلنت یا روش‌های دیگر مانند پروتز و بریج دندانی جایگزین کرد تا محل دندان کشیده شده، نظم دیگر دندان‌ها را به هم نزند.
سخن پایانی
در این مطلب از مجله دندانپزشکی میخک به طور مفصل درباره علائم پوسیدگی دندان و درمان و پیشگیری از آن صحبت کردیم. همان‌طور که گفته شد، علت پوسیدگی دندان با عدم رعایت اصولی روش‌های مراقبت از دندان در ارتباط است. همچنین مراجعه دوره‌ای به دندانپزشک اهمیت زیادی دارد تا وضعیت سلامت دندان‌های شما بررسی شود.
