به طور کلی دندان قروچه یا بروکسیسم (Bruxism) وضعیتی است که در آن فرد درحالی‌که چیزی نمی‌جود، دندان‌هایش را به هم می‌ساید یا روی هم فشار می‌دهد. دندان قروچه معمولا در هنگام خواب رخ می‌دهد، اما می‌تواند در ساعات بیداری نیز اتفاق افتد. در اغلب موارد فرد نسبت به انجام دندان قروچه آگاه نیست. ادامه دندان قروچه می‌تواند باعث درد فک و بروز مشکلات دندانی شود. زیرا مطمئنا فشار ناشی از دندان قروچه، به عضلات فک، دندانها و مفاصل گیجگاهی‌فکی آسیب وارد می‌کند.
در ادامه این مقاله به بررسی علت دندان قروچه در خواب، تشخیص و نحوه درمان دندان قروچه می‌پردازیم. هم‌چنین تفاوت دندان قروچه در خواب و بیداری را توضیح می‌دهیم.
انواع دندان قروچه و نشانه‌های آن‌ها
همان‌طورکه ذکر شد، دندان قروچه ممکن است زمانی اتفاق بیافتد که شما بیدار یا در خواب هستید. به‌همین‌دلیل، دندانپزشکان دندان قروچه را به دو گروه زیر تقسیم‌بندی می‌کنند.
- دندان قروچه در بیداری
- دندان قروچه در خواب
علائم دندان قروچه در خواب
دندان قروچه در خواب نوعی اختلال خواب است و علائم آن شامل موارد زیر است:
- درد صورت و گردن
- درد و سفتی فک
- شنیدن صداهایی مشابه کلیک کردن، ترکیدن یا ساییدن هنگام حرکت فک
- بروز یک سردرد کسل‌کننده و مبهم که از شقیقه‌ها شروع می‌شود
- افزایش درد یا حساسیت دندانها
- مواجهه با دندان‌های حساس، لق یا شکسته
- فرسودگی مینای دندانها یا لایه‌های عمیق‌تر
- لق یا شل‌شدن دندانها
دندان قروچه در بیداری
دندان قروچه در بیداری با دندان قروچه در خواب متفاوت است، زیرا یک اختلال خواب نیست. بلکه یک عادت ناخودآگاه است که معمولا به‌صورت فشار دادن دندانها روی یکدیگر در اثر انقباض ماهیچه‌های اطراف فک خود را نشان می‌دهد.
- دندان قروچه در بیداری اغلب باعث بروز درد در اطراف فک، یک سردرد مبهم و سفتی فک می‌شود و ممکن است به اندازه دندان قروچه در خواب دندانها را ساییده نکند.
- دندان قروچه در بیداری به‌صورت غیرارادی رخ می‌دهد و افراد ممکن است متوجه شوند که در هنگام تمرکز یا احساس استرس، بیشتر مستعد بروز آن هستند.
دندان قروچه در چه سنی بیشتر رخ می‌دهد؟
براکسیسم یا دندان قروچه مختص سن خاصی نیست. در افراد بزرگسال این مشکل معمولا در سن 20 تا 40 سالگی رخ می‌دهد که با افزایش سن کاهش می‌یابد در اطفال و کودکان از سن 3 سالگی با رشد دندان شیری رخ می‌دهد و در اکثر موارد در 10 سالگی بهبود پیدا می‌کند.
دندان قروچه در خواب نشانه چیست؟
علت دندان قروچه همیشه یک دلیل مشخص یا قابل شناسایی نیست. به‌همین‌دلیل، برای بررسی علت دندان قروچه لازم است تا به دو گروه دندان قروچه اولیه و ثانویه دسته‌بندی شود. در ادامه به جزئیات هرکدام اشاره خواهیم کرد.
علت دندان قروچه اولیه
اصولا دندان قروچه اولیه به خودی خود رخ می‌دهد و ناشی از بیماری دیگری نیست. برخی از عوامل شناخته‌شده که در بروز آن نقش دارند عبارتند از:
- رویش دندانها:
بروز دندان قروچه در 40% از کودکان خردسال به‌دلیل رویش دندان‌های جدید شایع است. ازآنجایی‌که در دوران کودکی دندانها و فک به سرعت رشد می‌کنند، دندان قروچه در کودکان معمولا خود‌به‌خود و بدون ایجاد آسیب پایدار برطرف می‌شود.
- نامرتب بودن دندانها:
در برخی از افراد، دندان قروچه ممکن است به این دلیل اتفاق بیافتد که دندانها ارتفاع و فاصله منظمی ندارند.
- استرس:
یکی از دلایل اصلی دندان قروچه در بزرگسالان و کودکان، چه در هنگام خواب و چه در بیداری، استرس است. یک بررسی سیستماتیک در سال 2020 نیز این مساله را تایید کرد.
- سیگار کشیدن و مصرف الکل و کافئین:
یک مطالعه در سال 2016 نشان داد که احتمال ابتلا به دندان قروچه در افرادی‌که به طور منظم سیگار می‌کشند یا الکل و قهوه می‌نوشند، دو برابر بیشتر است. بنابراین مصرف کافئین می‌تواند علت دندان قروچه در خواب باشد.
شما می‌توانید از طریق ارتباط مستقیم با دندانپزشکان میخک پاسخ همه سئوالات خود را دریافت کنید!
علت دندان قروچه ثانویه
علت دندان قروچه ثانویه معمولا ابتلا به یک بیماری یا شرایط پزشکی مانند موارد زیر است:
- مشکلات سلامت روان:
ابتلا به اضطراب، افسردگی، هراس شبانه و اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) با بروز دندان قروچه مرتبط است. این ارتباط ممکن است تا حدی به‌دلیل استرس ناشی از آن‌ها باشد.
- بیماری‌های عصبی:
ابتلا به بیماری هانتینگتون، زوال عقل، صرع و بیماری پارکینسون ممکن است علت دندان قروچه باشد. زیرا باعث حرکت ناخودآگاه بدن در خواب یا بیداری می‌شوند.
- بیماری‌های جسمی:
از نظر پزشکان، رفلاکس اسید معده به مری (GERD) در بروز دندان قروچه موثر است.
- مصرف داروها:
دندان قروچه می‌تواند به‌عنوان یک عارضه جانبی مصرف برخی از داروهای ضدافسردگی و ضدروان‌پریشی محسوب شود. مطالعه‌ای در سال 2018 نشان داد که بین مصرف داروهای مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند فلوکستین و سرترالین و دندان قروچه ارتباطی وجود دارد.
- آپنه خواب:
آپنه خواب وضعیتی است که باعث می‌شود روند تنفس در طول خواب به طور موقت متوقف شود. این بیماری می‌تواند کیفیت خواب را کاهش دهد و باعث بیدار شدن‌های مکرر شود. به‌همین‌دلیل مانند سایر اختلالات خوب، به‌عنوان یک فاکتور خطر برای دندان قروچه در نظر گرفته می‌شود.
علت دندان قروچه در خواب چیست؟
از میان همه عوامل ذکر شده، استرس مزمن، رفلاکس اسید معده به مری، آپنه خواب و ابتلا به بیماری‌های عصبی بیشتری تاثیر را در بروز دندان قروچه در خواب دارند. سایر عوامل معمولا باعث دندان قروچه در بیداری می‌شوند.
علت دندان قروچه کودکان در خواب
بنابراین طبق نکات ذکر شده، روند رویش دندان‌های شیری، نامرتب بودن دندانها، استرس و اضطراب بیش‌ازحد و ابتلا به بیش‌فعالی، هراس شبانه و آپنه خواب علت دندان قروچه کودکان در خواب است.
عوارض بلندمدت دندان قروچه چیست؟
آسیب دندان قروچه به دندانها و فک ممکن است باعث بروز عوارض زیر شود:
- افزایش حساسیت دندانها به‌دلیل فرسودگی مینای دندان
- التهاب یا خونریزی لثه
- لق شدن دندانها
- آسیب به روکش‌ها و پرکردگی دندانها
- کاهش ارتفاع دندانها در اثر ساییدگی
- ترک‌خوردگی یا شکستگی دندانها
- بروز سندرم TMJ که باعث درد، تنش و مشکل در جویدن می‌شود.
درمان دندان قروچه چگونه است؟
استراتژی‌های مختلف زیر ممکن است به درمان دندان قروچه کمک کنند.
استفاده از محافظ دندان قروچه(نایت گارد) یا آتل دهان
دندانپزشک ممکن است استفاده از محافظ دندان قروچه(نایت گارد) را در هنگام خواب برای محافظت از دندانها در برابر آسیب توصیه کند. این دستگاه می‌تواند از طریق موارد زیر کمک زیادی به درمان دندان قروچه بکند.
- یکنواخت کردن میزان فشار روی فک‌ها
- ایجاد یک مانع فیزیکی بین دندانها
- کاهش شدت ساییدن دندانها
استفاده از محافظ دندان قروچه در هنگام ورزش توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند در اثر ضربه یا تروما باعث بروز ناراحتی قابل توجهی شود.
↵ تجربه سجاد از رشت:
من دندان قروچه دارم و دندانپزشک به من گفتن که باید محافظ برای فک پایین بگیرم. آیا محافظ دندان قروچه برای فک بالا هم وجود دارد؟
↵ پاسخ:
معمولا انواع محافظ دهان از لاستیک یا پلاستیک انعطاف‌پذیر ساخته می‌شوند. برخی از آن‌ها از پلاستیک سخت‌تری ساخته می‌شوند و مستقیما روی دندانها قرار می‌گیرند. برخی از آن‌ها فقط روی دندان‌های بالایی قرار می‌گیرند، درحالی‌که برخی دیگر فقط روی دندان‌های پایینی قرار می‌گیرند.
دارو درمانی
مصرف یک داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن، ممکن است به تسکین هرگونه درد و تورم مرتبط با دندان قروچه کمک کند. در برخی موارد، دندانپزشک ممکن است استفاده کوتاه‌مدت از یک دارو را برای شل کردن عضلات و توقف چرخه دندان قروچه توصیه کند. این روش به عضلات فک فرصت استراحت می‌دهد و ممکن است در کاهش علائم موثر باشد.
روش درمانی بیوفیدبک
بیوفیدبک نوعی روش تحریک الکتریکی است که به فرد کمک می‌کند تا از عملکردهای غیرارادی بدن خود مانند تنفس یا ضربان قلب آگاه شود و آموزش ببیند که چگونه آن‌ها را کنترل کند. یک مطالعه در سال 2018 نشان داد که این روش می‌تواند علائم دندان قروچه را پس از چندین شب استفاده بهبود بخشد.
بوتاکس
در موارد شدید، تزریق سم بوتولینوم یا بوتاکس می‌تواند عضلات مسئول دندان قروچه در خواب را فلج کند تا بروز این مشکل متوقف شود. البته روشی گران‌قیمت است و نیاز به تزریق منظم برای حفظ اثرگذاری در درمان دندان قروچه دارد.
درمان بیماری‌های زمینه‌ای
اگر واقعا فرد مبتلا به دندان قروچه از استرس، اضطراب یا افسردگی رنج می‌برد، باید ابتدا این مشکلات روانی درمان شوند. علاوه بر این، درمان بیماری‌های جسمی رفلاکس اسید معده به مری یا آپنه خواب و قطع یا کاهش داروهای محرک دندان قروچه تحت نظر پزشک نیز بسیار موثر است.
استفاده از دستگاه لیزر
روش‌های تخصصی درمان دندان قروچه در کودکان چیست؟
ازآنجایی‌که کودکان وضعیت حساسی دارند، معمولا از روش‌های زیر برای درمان مشکل دندان قروچه آن‌ها استفاده می‌شود:
- تجویز محافظ دندان قروچه آماده یا ساخت آن متناسب با اندازه فک کودک توسط دندانپزشک
- رفع نامرتب بودن دندان‌های کودک با ارتودنسی یا کشیدن دندان‌های اضافی
- روش درمانی بیوفیدبک یا نوروفیدبک برای کاهش اضطراب کودک مبتلا به بیش‌فعالی
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند آپنه خواب یا آسم
آیا امکان پیشگیری از بروز دندان قروچه وجود دارد؟
افراد مبتلا به دندان قروچه اولیه ممکن است بتوانند با خودمراقبتی شدت علائم را کاهش دهند یا حتی از بروز آن‌ها پیشگیری کنند. راهکارهایی مانند:
- اجتناب از مصرف الکل، تنباکو و کافئین
- پرهیز از جویدن آدامس زیرا ممکن است میزان ساییدگی را افزایش دهد
- اعمال حرارت ملایم به استخوان فک برای تسکین درد و انقباض عضلات
- اتخاذ اقداماتی برای مدیریت استرس مانند انجام تمرینات تنفسی، مدیتیشن، یوگا یا سایر تکنیک‌های تمدد اعصاب
بنابراین، دندان قروچه وضعیتی است که در آن فرد به طور غیرارادی دندان‌های خود را به هم فشار می‌دهد یا می‌ساید. این مشکل می‌تواند در بیداری یا خواب رخ دهد و باعث درد صورت، سفتی فک و سردرد شود. در درازمدت، دندان قروچه می‌تواند به دندانها، لثه‌ها یا مفصل فک آسیب برساند.
دندانپزشک قابلیت آن را دارد که در طول معاینه دندان به‌راحتی دندان قروچه را تشخیص دهد. معمولا درمان آن با هدف کاهش آسیب به دندانها انجام می‌شود و بر استفاده از محافظ دندان قروچه یا آتل دهان و رسیدگی به عواملی که ممکن است به بروز دندان قروچه کمک کنند، متمرکز است. مطمئنا مشورت با یک دندانپزشک حرفه‌ای می‌تواند بهترین راهکار را برای درمان دندان قروچه در کودکان و بزرگسالان ارائه دهد.
شبکه تخصصی دندانپزشکی میخک با استفاده از بهترین دندانپزشکان، بهترین خدمات را برای بهبود سلامت دهان و دندان ارائه می‌کند. از طرفی میخک با طرح پرداخت دندانپزشکی اقساطی شرایط درمان را برای مراجعین تسهیل کرده است.
