سرطان به رشد غیرقابل‌کنترل سلول‌ها و حمله آن‌ها به بافت‌های اطراف گفته می‌شود که اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، قابل‌درمان است. یکی از انواع جدی این بیماری، سرطان دهان است که نواحی مختلفی مانند لب، گونه، زبان، کف دهان، سینوس‌ها و گلو را درگیر می‌کند. تشخیص دیرهنگام این سرطان می‌تواند عواقب جدی برای بیمار به دنبال داشته باشد؛ بنابراین، شناسایی علائم اولیه و مراجعه بهموقع به پزشک از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مطلب می‌خواهیم درباره این بیماری، علائم و روش‌های درمان آن صحبت کنیم و اطلاعات کاملی را در این زمینه در اختیار شما قرار دهیم.
علائم و نشانه‌های سرطان دهان: چگونه آن را شناسایی کنیم؟
سرطان دهان ممکن است خود را به طرق مختلفی نشان دهد. از مهم‌ترین این علائم ایجاد سلول‌های سنگ‌فرشی است که به شکل‌های مختلفی در دهان ظاهر می‌شوند. برای مثال، در برخی از بیماران پلاک‌های سفید یا قرمز، توده‌‌های برجسته یا زخم‌هایی شبیه به آفت را می‌بینیم. البته، هر زائده‌ای که به این شکل باشد، نشان‌دهنده سرطان نیست و این موضوع زمانی اهمیت پیدا می‌کند که شکل ایجادشده بیش از دو هفته در دهان باقی بماند. در مراحل بعدی بیماری ممکن است که فرد با مشکلاتی مثل خونریزی شدید و غیرمعمول در دهان خود روبه‌رو شود.
در تحقیقات اخیر آمده است، این بیماری می‌تواند غذا خوردن را سخت کند و حتی در شرایطی پزشک مجبور به قرار دادن لوله تغذیه شود تا در طول درمان، مواد غذایی کافی به بدن فرد برسد. علاوه بر این، گاهی این مشکل روی گفتار فرد هم تاثیر خواهد گذاشت.cancer.catypes
تفاوت‌های بین سرطان دهان و سایر بیماری‌ها
یکی از مشکلاتی که ممکن است با سرطان دهان اشتباه گرفته شود، آفت است. این دانه، زخمی سطحی و خوش‌خیم به‌حساب می‌آید و عموما بدون درمان‌های خاص و در چند روز بهتر می‌شود. در مقابل، سرطان دهان زخم‌هایی ماندگار هستند و با احتمال خونریزی، توده، بی‌حسی و مشکلاتی در بلع یا صحبت کردن همراه می‌شوند. این سرطان معمولا به دلیل ویروس HPV یا مصرف دخانیات به‌وجود می‌آید. تشخیص قطعی این مشکل با معاینه و روش‌های تخصصی انجام می‌گیرد و در موارد مشکوک باید سریعا به پزشک مراجعه شود.
مراحل پیشرفت سرطان دهان: چگونه مراحل آن تعیین می‌شود؟
سرطان دهان در صورت عدم تشخیص و درمان بهموقع می‌تواند به سرعت گسترش یابد. این بیماری در ابتدا از یک تومور کوچک شروع می‌شود و کم‌کم بافت‌های اطراف خود، غدد لنفاوی و حتی اندام‌های دورتر را هم درگیر می‌کند. جدول زیر مراحل پیشرفت این بیماری، علائم و ویژگی‌های آن را به شما نشان میدهد:
| مرحله سرطان | ویژگی‌های | درصد درمان | درمان |
| سرطان پیشرفته موضعی
(مرحله 1) |
ایجاد تومور بدون گسترش به بافت‌های اطراف | 85% | قابل درمان با جراجی |
| سرطان محدود به دهان
(مرحله 2) |
گسترش تومور به بافت‌های مجاور یا غدد لنفاوی نزدیک | 70% | نیاز به درمان ترکیبی جراحی و پرتودرمانی |
| گسترش به بافت‌های مجاور (مرحله 3) | درگیری غدد لنفاوی دو طرف گردن یا سایر نواحی دهان | 50% | درمان پیچیده‌تر |
| گسترش به غدد لنفاوی و اعضاء دیگر بدن (مرحله 4) | گسترش یافتن به اندام‌های دور یا استخوان‌ها | 10% | درمان دشوار |
انواع درمان‌های سرطان دهان: کدام درمان برای شما مناسب است؟
درمان سرطان دهان با توجه به اینکه بیماری در چه مرحله‌ای باشد، انتخاب خواهد شد. اگر این اقدامات در روزهای اولیه ابتلا به بیماری انجام گیرند، اثر آن‌ها بسیار بالاست؛ در غیراین‌صورت طبق جدولی که در قسمت قبل هم مشاهده کردید، اثرات درمان کمتر خواهد بود. در هر صورت، موارد زیر از روش‌هایی هستند که ممکن است پزشک برای فرد مبتلا در نظر بگیرد:
جراحی برای برداشتن تومور و بافت‌های آسیب‌دیده
پزشک در اولین مرحله جراحی سرطان دهان، تومور را به همراه بخشی از بافت سالم اطراف آن برمی‌دارد؛ به این ترتیب مطمئن خواهد شد که تمام سلول‌های سرطانی حذف شده‌اند. تومورهای کوچک، جراحی جزئی دارند و تورمورهای بزرگ‌تر نیازمند برداشتن بخشی از فک و در مواقعی زبان هم هستند.
اگر سرطان به غدد لنفاوی گردن رسیده باشد، پزشک neck dissection را انجام میدهد و سلول‌های سرطانی را برمی‌دارد. بعد از اتمام جراحی هم ممکن است ترمیم مناطق مورد نظر با استفاده از روش‌های خاص انجام گیرد تا فرد حس بدی نداشته باشد.
پرتودرمانی (رادیوتراپی)
استفاده از اشعه برای درمان سرطان را پرتودرمانی می‌گویند. در این فرایند، اشعه‌های ساطع‌شده به تومورها می‌رسند و DNA آن‌ها را تخریب می‌کنند. با این روش، علاوه بر از بین بردن تومور، سرعت رشد هم کمتر و در مواقعی متوقف خواهد شد. ناگفته نماند که این شیوه درمانی ممکن است عوارضی مثل پوسیدگی دندان، ایجاد آفت و زخم در دهان، خستگی، بی‌اشتهایی و تهوع را هم به دنبال داشته باشد.
شیمی‌درمانی و درمان با داروهای خاص برای کاهش اندازه تومور
شیمی درمانی روشی رایج برای تمام سرطان‌هاست و در آن با استفاده از داروهای شیمیایی، تومور کوچک و رشد آن متوقف خواهد شد. این روش همراه با یک سری داروهای دیگر توسط پزشک برای فرد بیمار تجویز خواهد شد.
درمان هدفمند برای هدف قرار دادن سلول‌های سرطانی خاص
در درمان هدفمند، سلول‌های سرطانی را با استفاده از داروهایی خاص (بدون آسیب به بافت‌های سالم) هدف قرار می‌دهند. انتخاب این روش به محل، اندازه تومور، سن، وضعیت سلامت، تحمل بیمار نسبت به داروها، پیش‌بینی پزشک از روند درمان و ترجیح خود بیمار بستگی دارد.
ایمونوتراپی و استفاده از سیستم ایمنی بدن برای مقابله با سرطان
در ایمونوتراپی، سیستم ایمنی تقویت می‌شود و درنهایت سلول‌های سرطانی دهان مورد هدف قرار می‌گیرند. در این روش از یک سری داروهای خاص مانند پمبرولیزومب و نیوولوماب استفاده می‌شود که تومور را شناسایی می‌کنند و سپس آن را از بین می‌برند. این روش درمانی در برخی افراد مشکلی را ایجاد نمی‌کند، اما گاهی فرد دچار خستگی و حتی واکنش‌های خودایمنی خواهد شد.
تشخیص سرطان دهان
اکنون می‌خواهیم ببینیم که روش‌های تشخیص سرطان دهان چیست و پزشک چه کارهایی را قبل از شروع درمان انجام میدهد. برای تعیین این بیماری، پس از مشاهده علائم، آزمایش‌هایی مانند سی‌‌تی اسکن و ام آر آی انجام می‌شوند که نشان می‌دهند بیماری تا چه اندازه پیشرفت کرده است. بر اساس این فرایند، مراحل سرطان می‌تواند در یکی از گروه‌های زیر قرار بگیرد:
- T1: تومور ۲ سانتی‌متر یا کمتر
- T2: تومور بین ۲ تا ۴ سانتی‌متر
- T3: تومور بزرگ‌تر از ۴ سانتی‌متر
البته، گاهی روش‌های درمانی دیگری مثل آندوسکوپی برای بررسی میزان شیوه و عکس‌برداری از قفسه سینه هم انجام خواهد شد.
بهترین زمان مراجعه به دندانپزشک و متخصص برای تشخیص و درمان
در صورت مشاهده زخمی در دهان، لب یا لثه که بیش از دو هفته باقی مانده و بهبود نیافته است، باید سریع به پزشک مراجعه کرد؛ زیرا وجود توده یا زخم غیرمعمول ممکن است نشانه‌ای از سرطان دهان باشد. معاینات منظم دهان و غربالگری‌های دوره‌ای به تشخیص زودهنگام کمک می‌کنند و شانس موفقیت درمان را افزایش می‌دهند. مشاهده عکس‌های سرطان دهان در اینترنت می‌تواند در تمایز زخم‌های مشکوک به بیماران کمک کند؛ اما تشخیص قطعی فقط از طریق پزشک متخصص امکان‌پذیر است.
بازتوانی بعد از درمان سرطان دهان: چگونه بهبودی را سرعت بخشیم؟
بازتوانی پس از جراحی سرطان دهان نقش مهمی در بهبودی کامل بیمار دارد. تیم توان‌بخشی از ابتدای تشخیص، همراه بیمار هستند و به او کمک می‌کنند تا گفتار، حرکت زبان و فک خود را بهبود دهد. این افراد، وضعیت بیمار را بررسی می‌کنند و برنامه اختصاصی برای او در نظر می‌گیرند تا با تمرین بیشتر به بهبود فرد کمک شود.
علاوه بر این، متخصصان تغذیه هم با ارائه رژیم غذایی مناسب، مشکلات مربوط به خوردن و نوشیدن فرد را مدیریت می‌کنند و درنهایت دندانپزشکان و متخصصین پروتز فک نیز مراقبت‌های لازم را جهت حفظ سلامت دهان در طول درمان و پس از آن ارائه می‌دهند.
آیا سرطان دهان قابل درمان است؟
موفقیت در درمان سرطان دهان به مرحله تشخیص و نوع درمان بستگی دارد. در مراحل اولیه که سرطان هنوز محدود است، روش‌هایی مانند جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی موثر هستند و می‌توانند به بهبودی کامل منجر شوند.
در موارد پیشرفته‌تر نیز تمرکز بیشتر بر کنترل بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. البته، درمان‌های نوین مانند ایمونوتراپی و درمان‌های هدفمند، امیدهای تازه‌ای برای درمان موثرتر ایجاد کرده‌اند. فراموش نکنید که تشخیص زودهنگام از طریق معاینات منظم و توجه به علائم، نقش حیاتی در موفقیت درمان دارد.
سرطان دهان در کودکان چگونه است؟
سرطان دهان در کودکان شامل کارسینوم سلول سنگ‌فرشی، آدنوکارسینوم غدد بزاقی، سارکوم، ملانوم و لنفوم است. اگرچه شیوع این سرطان با افزایش سن بیشتر می‌شود و معمولا در کودکان کمتر دیده شده است، اما عواملی مانند قرارگیری زیاد در معرض نور آفتاب، رژیم غذایی نامناسب، سابقه خانوادگی و… می‌توانند خطر ابتلا را حتی در سنین پایین افزایش دهند.
برای تشخیص سرطان دهان به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
برای تشخیص سرطان دهان در مراحل اولیه، مراجعه به دندانپزشک مفید است. پزشکان در معاینات دوره‌ای می‌توانند علائم اولیه مانند زخم‌های مزمن، توده‌ها یا تغییر رنگ در بافت دهان را شناسایی کنند و در صورت مشاهد مورد مشکوک، شما را به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی یا انکولوژی ارجاع دهند. اگر نگران هزینه‌ها هستید، برخی کلینیک‌های دندانپزشکی خدمات دندانپزشکی قسطی را هم ارائه می‌دهند که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.
حمایت از بیماران مبتلا به سرطان دهان
حمایت روانی و اجتماعی از بیماران مبتلا به سرطان یکی دیگر از نکاتی است که در روند درمان باید به‌کار برده شود. اضطراب، افسردگی، احساس تنهایی و ناامیدی از مشکلاتی هستند که این افراد با آن روبه‌رو می‌شوند و خانواده، دوستان و آشنایان باید به برطرف کردن آن‌ها کمک کنند. از طرفی، منابع کمکی و پشتیبانی گروه‌های حمایتی بیماران سرطانی (مثل موسسات خیریه) هم می‌توانند در تامین هزینه درمان این بیماران نقش موثری داشته باشند.
نتیجه‌گیری
با افزایش تعرفه دندانپزشکی ۱۴۰۴، افراد زیادی مراجعه به دندانپزشک برای مشاوره و چکاپ‌های منظم را به تعویق می‌اندازند؛ در نتیجه ممکن است که مراحل اولیه بیماری‌هایی مانند سرطان دهان را نادیده بگیرند. تشخیص زودهنگام این مشکلات، نقش مهمی در درمان موفق و پیشگیری از پیشرفت بیماری ایفا می‌کند. اگر دغدغه هزینه را دارید، می‌توانید به دندانپزشکی میخک مراجعه کنید و با پرداخت مبلغی مناسب و حتی شرایط اقساطی، از سلامت دهان خود مطمئن شوید.
