خشکی دهان یکی از مشکلاتی است که افراد زیادی با آن روبه‌رو هستند. گاهی این عارضه تنها با رعایت نکات کوچک قابل‌حل خواهد بود؛ اما در مواقعی هم ممکن است که نیاز به درمان‌های اختصاصی‌تر باشد. ما در این مطلب به بررسی علت خشکی دهان در افراد مختلف پرداخته‌ایم و راهکارهایی را هم برای درمان و برطرف کردن آن ارائه کرده‌ایم. شما با در نظر گرفتن این نکات می‌توانید مشکل خشکی دهان خود را حل کنید.
خشکی دهان: تعریف، اهمیت و شیوع
خشکی دهان نشانه چیست؟ این مشکل را با نام علمی اگزوستوما هم می‌شناسند. در این وضعیت، غدد بزاقی دهان به میزان کافی بزاق ترشح نمی‌کنند و درنتیجه، شما با خشکی بیش از اندازه روبه‌رو خواهید شد. بزاق نقش مهمی در سلامت دهان دارد که از جمله آن‌ها می‌توانیم به خنثی کردن اسیدهای تولیدشده توسط باکتری‌ها، جلوگیری از رشد آن‌ها و حذف ذرات غذا اشاره کنیم که به پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کند. به‌علاوه، بزاق دهان سبب بهبود حس چشایی هم میشود و جویدن و بلع غذا را ساده‌تر می‌کند. علاوه بر این، آنزیم‌های موجود در بزاق، نقش مهمی در هضم غذا دارند.
خشکی دهان ممکن است در ابتدا ناراحتی ساده‌ای باشد؛ اما پس از مدتی باعث بروز اختلالات جدی در سلامت دهان و دندان‌ها، کاهش اشتها و لذت غذا خوردن و مشکلات گوارشی خواهد شد. بنابراین، شناسایی علت خشکی دهان و درمان آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
علت خشکی دهان چیست؟
شناخت علت تشنگی زیاد و خشکی دهان به درمان آن کمک خواهد کرد. در ادامه به بررسی این نکات خواهیم پرداخت:
براساس مقالات منتشر شده، افراد دارای خشکی دهان اغلب با احساس چسبندگی در دهان، بوی بد، سختی در جویدن، صحبت کردن و بلعیدن، خشکی یا درد گلو، گرفتگی صدا، تغییر حس چشایی، مشکل در استفاده از دندان مصنوعی و… روبه‌رو هستند.mayoclinic
علل دارویی ایجاد خشکی دهان چیست؟
خشکی دهان یکی از عوارض جانبی و رایج مصرف داروهاست. برای مثال، داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب، آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای فشار خون، شل‌کننده‌های عضلانی، داروهای پارکینسون و برخی داروهای شیمی‌درمانی را می‌توانیم در این دسته نام ببریم. در صورت بروز این مشکل باید با پزشک خود مشورت کنید و درصورتی‌که امکان تغییر دوز یا خود دارو را نداشتید، حتما با خوراکی‌هایی مثل آدامس یا آب‌نبات بدون قند به تحریک ترشح بزاق خود کمک کنید.
چه بیماری هایی باعث خشکی دهان میشود؟
بیماری‌های عفونی مانند عفونت‌های تنفسی، سینوزیت و التهاب لثه هم ممکن است باعث خشکی دهان شوند. همچنین، بیماری‌های عصبی مثل پارکینسون، سکته مغزی و بیماری‌های خودایمنی مانند سندرم شوگرن، لوپوس و آرتریت روماتوئید نیز از عوامل ایجاد خشکی دهان هستند. از طرفی، مشکلات گوارشی مانند ریفلاکس معده و بیماری‌های کبدی هم می‌توانند به مرور باعث خشکی دهان شوند.
سبک زندگی چه ارتباطی با خشکی دهان دارد؟
عوامل مرتبط با سبک زندگی هم می‌توانند نقش مهمی در ایجاد خشکی دهان داشته باشند. تنفس دهانی (مثلا در هنگام خواب)، باعث تبخیر بزاق و خشکی دهان میشود. کم‌‌آبی بدن نیز کاهش تولید بزاق را به دنبال دارد.
مصرف دخانیات و الکل هم با تاثیر بر عملکرد غدد، سبب کاهش ترشح بزاق میشود و خطر ابتلا به خشکی دهان را افزایش می‌دهد. اصلاح این عادات می‌تواند به بهبود وضعیت خشکی دهان کمک کند. درنهایت، استرس و اضطراب و عدم مراجعه به پزشک برای درمان دندان درد و آسیب‌های موجود هم از عوامل موثر دیگر در بروز این عارضه هستند.
کمبود کدام ویتامین باعث خشکی دهان میشود؟
کمبود یک سری از ویتامین‌ها در بدن ممکن است اثرات خود را روی خشکی دهان بگذارد. در این بین می‌توانیم به ویتامین A ، D و ویتامین‌های گروه B اشاره کنیم که ارتباط مستقیمی با مشکلات و سلامت دهان و دندان دارند.
سایر عوامل ایجادکننده خشکی دهان کدامند؟
به جز مواردی که در بالا نام بردیم، یک سری عوامل دیگر هم باعث خشکی دهان می‌شوند. برای مثال، تغییرات آب‌وهوایی (بهویژه کاهش رطوبت هوا)، بالا رفتن سن، کاهش عملکرد غدد بزاقی و… می‌توانند در بین این دلایل قرار بگیرند. علاوه بر این، بارداری (بهویژه در سه ماهه اول) هم ممکن است باعث کاهش ترشح بزاق شود. البته، عوامل دیگری مثل پرتودرمانی در ناحیه سر و گردن هم می‌توانند به غدد بزاقی آسیب بزنند و باعث خشکی دهان شوند.
علائم خشکی دهان: خشکی دهان نشانه چیست؟
خشکی دهان علائم متعددی دارد و می‌تواند بر کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد. این وضعیت با کاهش ترشح بزاق در دهان همراه است و از علائم شایع آن می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- علائم حسی: احساس خشکی، سوزش، خارش یا چسبندگی در دهان، بهویژه هنگام بیدار شدن از خواب، از علائم بروز این مشکل هستند. همچنین، ممکن است زبان شما خشک یا شیاردار شود و احساس تشنگی مکرر داشته باشید.
- مشکلات عملکردی: اختلال در بلعیدن، جویدن و صحبت کردن، دشواری در استفاده از دندان مصنوعی، تغییر در حس چشایی یا کاهش توانایی تشخیص طعم غذاها هم می‌توانند در بین این علائم قرار گیرند.
- نشانه‌های موضعی: خشکی لب‌ها، ترک‌خوردگی گوشه‌های دهان، زبان خشک و متورم، گلودرد، خشن شدن صدا، بوی بد دهان و خشکی یا گرفتگی بینی هم از پیامدهای خشکی دهان است.
- عوارض مرتبط: افزایش خطر پوسیدگی دندان‌ها، التهاب و بیماری لثه، عفونت‌های قارچی مانند برفک دهان، زخم‌های دهانی و چسبیدن رژ لب به دندان‌ها را هم می‌توانیم در بین علائم نشان‌دهنده خشکی دهان قرار دهیم.
روش‌های تشخیص خشکی دهان
تشخیص خشکی دهان به چندین روش مختلف انجام میشود و درنهایت به پزشک کمک خواهد کرد که علت و شدت مشکل را ارزیابی کند. اولین مرحله، آنالیز و بررسی تاریخچه پزشکی بیمار است. پزشک از او سوالاتی درباره علائم، سابقه دارویی، پوسیدگی دندان و بیماری‌های مرتبط مثل دیابت یا بیماری‌های خودایمنی می‌پرسد. بعد از آن، معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا وضعیت مخاط دهان، زبان و لثه‌ها را بررسی کند و نشانه‌های خشکی یا تغییرات ایجادشده در دهان را تشخیص دهد.
روش دقیق‌تر برای تشخیص، سیالومتری است که جریان بزاق را از نظر کمیت و کیفیت اندازه‌گیری می‌کند. این کار نشان می‌دهد که آیا ترشح بزاق کمتر شده یا اینکه ویژگی‌های بزاق تغییر کرده است؟ به‌علاوه، پزشک می‌تواند برای تشخیص علل زمینه‌ای، تست‌های آزمایشگاهی مثل بررسی خون و سایر مایعات بدن را هم تجویز کند تا از وجود بیماری‌هایی مانند دیابت یا عفونت‌های قارچی مطمئن شود.
در موارد خاص، برای ارزیابی دقیق‌تر ممکن است بیوپسی غدد بزاقی انجام گیرد. این روش شامل برداشت نمونه‌ای از غدد بزاقی برای بررسی آسیب یا التهاب در این غدد است. تشخیص‌های انجام‌گرفته به پزشک کمک می‌کنند تا درمان‌های مناسب را برای بهبود وضعیت بیمار در نظر بگیرد.
استراتژی‌های درمان خشکی دهان
درمان خشکی دهان در خواب و بیداری باید پس از بررسی دلایل ایجاد آن انجام شود. راهکارهای مختلفی وجود دارند که می‌توانند این مشکل را درمان کنند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
اصلاح سبک زندگی و اقدامات حمایتی
اصلاح سبک زندگی اولین قدم در درمان خشکی دهان است. نوشیدن آب به‌‌طور منظم در طول روز برای حفظ رطوبت دهان اهمیت دارد. به‌علاوه، افراد باید از مصرف الکل، کافئین، دخانیات و غذاهای پرادویه بپرهیزند؛ زیرا این عوامل، خشکی را تشدید خواهند کرد. جویدن آدامس یا مکیدن آب‌نبات‌های بدون قند هم می‌تواند به تحریک غدد بزاقی کمک کند.
راهکار بعدی، مصرف غذاهای پرآب مانند میوه‌ها و سبزیجات است. در طب سنتی نیز مصرف موادی مانند سکنجبین، خاکشیر، به‌دانه و آب سبزی خرفه برای کمک به رفع خشکی دهان پیشنهاد میشود.
محصولات جایگزین بزاق
بزاق مصنوعی درواقع همان دهان‌شویه‌های بدون الکل و حاوی زایلیتول، ژل‌ها و اسپری‌های مرطوب‌کننده هستند که اثرات خوبی روی کاهش خشکی دهان می‌گذارند. این محصولات باعث افزایش رطوبت موقتی دهان می‌شوند و به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک خواهند کرد.
داروهای محرک تولید بزاق
در موارد شدیدتر یا مزمن خشکی دهان، پزشک ممکن است داروهایی مانند پیلوکارپین یا سویملین را تجویز کند که باعث تحریک غدد بزاقی می‌شوند. البته، استفاده از این داروها باید تحت نظر پزشک باشد. در کنار داروهای شیمیایی، برخی گیاهان مانند زنجبیل یا آلوئه‌ورا هم می‌توانند به تحریک طبیعی ترشح بزاق کمک زیادی کنند.
رویکردهای دندانپزشکی
از آنجایی که خشکی دهان می‌تواند به پوسیدگی دندان و مشکلات لثه منجر شود، مراقبت‌های بهداشتی مثل استفاده از خمیردندان‌ها و دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید برای تقویت مینای دندان توصیه میشود. فلورایدتراپی، ترمیم دندان‌هایی که کمی دچار پوسیدگی هستند و استفاده منظم از خدمات دندانپزشکی قسطی یا نقدی برای انجام معاینات دوره‌ای، از جمله اقدامات مهم در این زمینه هستند.
نتیجه‌گیری: رویکرد جامع به مدیریت خشکی دهان برای حفظ سلامت دهان و ارتقاء کیفیت زندگی
در این مطلب متوجه شدیم که علت خشکی دهان چیست و چگونه می‌توان روش‌های پیشگیری یا درمان را برای برطرف کردن آن انجام داد. مدیریت این مشکل نیازمند برنامه تشخیصی دقیقی است که توسط دندانپزشک انجام می‌گیرد. میخک شرایطی را فراهم کرده است تا هرکسی بتواند با کمترین هزینه و دریافت مشاوره آنلاین، سریعا به درمان مشکلات دهان و دندان خود بپردازد. تعرفه دندانپزشکی ۱۴۰۴ این مرکز بسیار مناسب است و با کلیک روی لینک مشخص‌شده می‌توانید از آن مطلع شوید.
